Haggadah

“I was born Baruch Bergman, 20 September 1925 in Poznań, at 32 Żydowska (Jewish) Street, apartment number 5, its windows facing Dominikańska Street. The day of my birth fell on Rosh Hashanah, the Jewish New Year. According to the Jewish tradition, I had to be circumcised eight days later. The day of my circumcision fell on Yom Kippur, the Day of Atonement. It is one of the most important days in the Jewish calendar. My father told me that no one in Poznań could remember a circumcision falling on Yom Kippur, and that this rite could not be moved to another day. Our rabbi, after consultation with the chief rabbi of Berlin, decided that the circumcision would be held in the great New Synagogue at Stawna Street. Apparently, it was an unusual event and a great honour for me. Thus, even the rabbi in Berlin and other rabbis from the area came to bear witness. Everyone predicted that I would be fortunate in life.

I studied Polish history and know its most important dates. I love Polish poetry and prose. As a child I read Żeromski and Mickiewicz, who is my favourite poet, particularly for The Ballads. I wanted so much to be a Pole but somehow I could not be one completely. I wanted to belong, be part of the majority. I sang Poland has not perished… with great affection. But in my heart I said to myself, my God, the Poles are belting me! I am Jewish. I so very much wanted to be a Pole but they wouldn't let me. In the 1930's Poznan was said to be the cradle of Polish anti-Semitism. 

In October 1939, the Germans came to our apartment. 99% of Poznań Jews were killed. I belong to the one percent of survivors. Recently I talked to the lady who now has the flat and her neighbour. Both were so nice to me. I was moved ... And so much so that the next day I brought them flowers.”

Bronisław Baruch Bergman has lived in the United States since 1947. For many years he has been coming to Poland and spends several days in his hometown Poznań.

The project of this installation was to be implemented first in the interior of the swimming pool in the former synagogue building in Poznań but it proved impossible due to the closure of the pool in September 2011, a consequence of the increasingly deteriorating technical condition of this building. The Arsenal Municipal Gallery is only 300 m in a straight line from the New Synagogue. The show of Haggadah in the Arsenal does not change the meaning of this work. Actually, it makes it more accessible for the audience and thus better contributes to the discussion about the future of the synagogue building. The desecrated and destroyed building of New Synagogue is an inherent and the largest memorial of the Holocaust in the Western Poland. The installation Haggadah is a continuation of my earlier work on this building as an active monument, a place of memory work and mourning: Atlantis (2004), 9.09.1939 (2005), Alphabet (2006), Words (2011). 

An essay The concept of the new New Synagogue in Poznań and the work 1907/2011 are a supplement to the installation. Implemented under the scholarship from the Ministry of Culture and National Heritage.

Polish text

Hagada

Hagada. O Bronku Bergmanie, 2011, instalacja multimedialna (projekcja animacji komputerowej i filmu), Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu.

„Ja, Baruch Bergman, urodziłem się 20 września 1925 roku w Poznaniu, w domu przy ulicy Żydowskiej 32, w mieszkaniu numer 5, którego okna wychodzą na ulicę Dominikańską. Dzień mojego urodzenia wypadł w Rosz ha-Szana, czyli w żydowski Nowy Rok. Zgodnie z tradycją musiałem być obrzezany osiem dni później. Dzień mojego obrzezania wypadł w Jom Kippur, Sądny Dzień. To jest najważniejsze święto w żydowskim kalendarzu. Opowiadał mi ojciec, że nikt w Poznaniu nie pamiętał, aby czyjkolwiek dzień obrzezania wypadł w Jom Kippur i że tego obrządku nie wolno przekładać na inny dzień. Nasz rabin, po konsultacji z głównym rabinem Berlina, postanowił, że obrzezanie odbędzie się w Nowej Synagodze przy ulicy Stawnej. Podobno zdarzenie to było niecodzienne i spotkał mnie wielki zaszczyt. Rabin Berlina i inni rabini z okolic przyjechali do Poznania, żeby być jego świadkami. Wszyscy przepowiadali, że będę miał szczęście w życiu. 

Uczyłem się historii Polski i znam ją z najważniejszymi datami. Uwielbiam poezję i literaturę polską. Już jako dziecko czytałem Mickiewicza i Żeromskiego. Mickiewicz jest moim ulubionym poetą, szczególnie za Ballady. Chciałem należeć, a jakoś nie należałem w pełni do społeczeństwa. Bardzo chciałem być częścią większości. Śpiewałem Jeszcze Polska nie zginęła… z uczuciem. Ale w głębi serca mówiłem sobie, mój Boże, przecież mnie biją! Ja jestem Żydem. A bardzo, tak bardzo chciałem być Polakiem. Nie dali mi. Wtedy Poznań miał opinię kolebki polskiego antysemityzmu. 

W 1939 roku, w październiku do naszego mieszkania przyszli Niemcy. 99% poznańskich Żydów zginęło. Ja jestem w tym jednym procencie ocalonych. Niedawno rozmawiałem z panią, która teraz ma to mieszkanie, i z jej sąsiadką. Obie były dla mnie tak miłe. Wzruszyłem się… I to tak bardzo, że następnego dnia zaniosłem im kwiaty”.

Bronisław Baruch Bergman od 1947 roku mieszka w Stanach Zjednoczonych. Od wielu lat przyjeżdża do Polski i spędza kilka dni w rodzinnym Poznaniu. 

Projekt tej instalacji miał zostać zrealizowany najpierw we wnętrzu pływalni w dawnym budynku Nowej Synagogi w Poznaniu, ale okazało się to niemożliwe z powodu nagłego zamknięcia pływalni we wrześniu 2011 roku, które jest konsekwencją coraz gorszego stanu technicznego tego budynku. Galeria Miejska Arsenał znajduje się zaledwie 300 m w linii prostej od Nowej Synagogi. Pokazanie Hagady w Arsenale nie zmienia sensu tej pracy. Czyni ją nawet bardziej dostępną dla publiczności, a więc lepiej służy dyskusji o przyszłości budynku synagogi. Sprofanowany i zniszczony budynek Nowej Synagogi jest samoistnym i największym pomnikiem Holocaustu w zachodniej Polsce. Instalacja Hagada stanowi kontynuację moich wcześniejszych prac na rzecz tego budynku jako aktywnego pomnika, miejsca pracy pamięci i żałoby: Atlantyda (2004), 9.09.1939 (2005), Alfabet (2006), Słowa (2011). 

Suplementem do pokazu instalacji Hagada. O Bronku Bergmanie jest esej Koncepcja nowej Nowej Synagogi w Poznaniu i praca 1907/2011. Projekt został zrealizowany w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.